Astronomiczne top 10 roku 2010
Przedstawiamy zestawienie dziesięciu astronomicznych wydarzeń roku 2010. Od badań planet pozasłonecznych, poprzez najdalsze i najmasywniejsze obiekty w kosmosie, aż po bliskie sąsiedztwo Ziemi w Układzie Słonecznym.
Astronomia i badania kosmosu to dziedziny notujące bardzo gwałtowny rozwój. W ciągu roku pojawiają się tysiące publikacji naukowych i setki odkryć o różnym znaczeniu i stopniu sensacyjności. Wskazanie wśród nich najważniejszych lub najciekawszych nie jest łatwym zadaniem - przykładowo można byłoby całą listę top 10 zapełnić odkryciami z zakresu badań planet pozasłonecznych. Przestawiamy listę tych najważniejszych i tych może mniej ważnych naukowo, ale z innych względów ciekawych.
Astronomiczne top 10 roku 2010:
1. Wyznaczenie masy cefeid z dokładnością do 1 proc. Udało się to dzięki obserwacjom cefeidy znajdującej się w układzie podwójnym gwiazd. Cefeidy to niezwykle ważne gwiazdy, według których ustala się odległości w kosmosie, dzięki zależności między okresem pulsacji a jasnością absolutną tych obiektów. Do tej pory istniały dwa modele odnośnie mas cefeid, różniące się w wyznaczeniach o 20-30 proc. Odkrycie międzynarodowego zespołu prowadzonego przez polskiego astronoma Grzegorza Pietrzyńskiego wskazuje, że poprawny jest "model gwiazd pulsujących", a nie wyznaczenia z teorii ewolucji gwiazd.
2. Odkrycie pozasłonecznego układu planetarnego, który liczy co najmniej pięć, a być może nawet siedem planet (dla porównania nasz Układ Słoneczny ma osiem planet). Układ planetarny HD 10180 znajduje się w odległości 127 lat świetlnych od nas. Poszczególne planety mają minimalne masy odpowiednio 1,35 masy Ziemi, 13 mas Ziemi, 12 mas Ziemi, 25 mas Ziemi, 24 masy Ziemi, 21 mas Ziemi oraz 64 masy Ziemi (0,2 masy Jowisza).
3. Znalezienie gwiazdy o rekordowej masie, dwukrotnie przewyższającej górną granice przewidywaną przez teorię. Rekordzistka ma obecnie masę 265 razy większą niż Słońce, a w momencie narodzin miała aż 320 mas Słońca. Gwiazda ta nosi oznaczenie R136a1.
4. Zaobserwowanie najdalszego obiektu w kosmosie, galaktyki dla której przesunięcie ku czerwieni wynosi z = 8,55, co oznacza, że widzimy ją taką, jak była 600 milionów lat po Wielkim Wybuchu (czyli jest w odległości 13,1 miliarda lat świetlnych od nas). Galaktyka ma oznaczenie UDFy-38135539.
5. Przelot sondy Deep Impact w odległości 700 kilometrów od jądra komety 103/P Hartley-2. Był to jeden z etapów misji amerykańskiej EPOXI, będącej przedłużeniej projektu Deep Impact (wcześniej w 2005 r. sonda przeleciała koło innej komety i po zakończeniu misji NASA zdecydowała o jej powtórnym wykorzystaniu). Z kolei europejska sonda Rosetta minęła w odległości 3000 kilometrów planetoidę Lutetia.
6. Odkrycie kationów antracenu w materii międzygwiazdowej. Antracen to złożona cząsteczka organiczna zawierającą w sobie pierścienie benzenowe i mająca w sumie czternaście atomów węgla i 10 atomów wodoru. Odkrycie to napotkało krytykę i zarzuty na niestaranna analizę danych, ale hiszpańscy odkrywcy zdecydowanie bronią swoich wyników.
7. Ilość znanych planet pozasłonecznych przekroczyła w roku 2010 liczbę 500. Takie dane przedstawia Encyklopedia Planet Pozasłonecznych prowadzona przez Obserwatorium Paryskie Według stanu na 30 grudnia wymienia ona 515 planet pozasłonecznych.
8. Zaobserwowanie superszybkiej gwiazdy wyrzuconej z Drogi Mlecznej. Gwiazda porusza się z prędkością 2,5 miliona kilometrów na godzinę, trzykrotnie szybciej niż Słońce i dwukrotnie szybciej niż prędkości ucieczki z Galaktyki. HE 0437-5439 znajduje się obecnie około 200 tysięcy lat świetlnych od centrum Galaktyki. Pomiary kierunku jej ruchu wskazują centrum Drogi Mlecznej jako punkt początkowy.
9. Wiadomo już ile kraterów jest na Księżycu. Naukowcy policzyli wszystkie kratery większe niż 20 km i ustalili, że jest ich 5185. Analizy dokonano na podstawie pomiarów z sondy Lunar Reconnaissance Orbiter (LRO).
10. Na zakończenie coś z zakresu popularyzacji astronomii. Było to co prawda wydarzenie z roku 2009, ale dopiero w roku 2010 przedstawiono raport podsumowujący. Organizatorzy szacują, w wydarzeniach Międzynarodowego Roku Astronomii 2009 wzięło udział co najmniej 815 milionów ludzi na całym świecie. Była to więc największa zorganizowana globalnie akcja z zakresu popularyzacji nauki.
[ Astronomia.pl - Krzysztof Czart ]
http://www.astronomia.pl/wiadomosci/index.php?id=2694Konkurs "Moje okno na Wszechświat"
http://www.scopedome.com/pl/konkurs-media.aspx