Odkrycie pierwszych międzygwiazdowych cząstek
Siedem rzadkich, mikroskopijnych cząstek pyłu międzygwiazdowego datowanego na same początki Układu Słonecznego znalazło się wśród próbek zebranych przez naukowców, którzy badali ładunek przywieziony na Ziemię w roku 2006 przez sondę kosmiczną NASA - Stardust. W przypadku potwierdzenia tego doniesienia cząstki te będą pierwszymi próbkami współczesnego pyłu międzygwiazdowego.

Naukowcy zajmowali się przeczesywaniem przywiezionego na Ziemię aerożelu od czasu powrotu sondy. Te siedem odkrytych cząstek pochodzi najprawdopodobniej z poza naszego układu, mogły one też powstać w eksplozji supernowej wiele milionów lat temu i zmienić się potem na skutek ekspozycji na ekstremalne warunki środowiskowe. Zdaniem naukowców są to najbardziej trudne do zbadania cząstki, jakie kiedykolwiek trafiły do naszych laboratoriów, a wyniki dotychczasowych prac nad nimi są imponujące.

Misja Stardust rozpoczęła się w 1999 roku, sonda wróciła na Ziemię 15 stycznia 2006 roku, docierając do ośrodka Utah Test and Training Range, 130 km na zachód od Salt Lake City. Pojemnik zbiorczy o nazwie Stardust Sample Return Canister został następnie przetransportowany do Johnson, gdzie kolektory były przechowywane w celu przeprowadzenia badań naukowych. Wewnątrz pojemnika znajduje się zasobnik zawierający złapane w Kosmosie cząstki, zawieszone w aerożelu krzemionkowym. Zebrano je, gdy sonda przeleciała w odległości około ciągu 240 km od komety (styczeń 2004). Po przeciwnej stronie zasobnika znalazły się z kolei międzygwiezdne cząsteczki pyłu zebrane przez sondę podczas jego siedmioletniej podróży przez przestrzeń kosmiczną.
Naukowcy ostrzegają, że przed ostatecznym werdyktem na temat natury zebranych cząstek mogących pochodzić z przestrzeni międzygwiezdnej trzeba jeszcze wykonać dodatkowe badania. Ale jeśli doniesienia okażą się prawdziwe, cząstki te mogą pomóc wyjaśnić pochodzenie i mechanizmy ewolucji pyłu międzygwiazdowego. Cząstki te są znacznie bardziej zróżnicowane pod względem składu chemicznego i struktury niż oczekiwano. Mniejsze z nich różnią się znacznie od tych większych, a oba te typy wydają się mieć różne historie. Wiele dużych cząstek można opisać jako „puszyste”, nieco podobne do płatka śniegu.

Dwie z cząstek o długości zaledwie 2 mikrometrów zostały odkryte przez grupę naukowców w ramach pewnej „inicjatywy obywatelskiej” zainicjowanej na Uniwersytecie Kalifornijskim w Berkeley. Wolontariusze ci zeskanowali w nim ponad milion obrazów, co okazało się bardzo przydatne w tym kosmicznym poszukiwaniu igły w stogu siana. Trzeci ze śladów, odtwarzający kierunek ruchu wiatru gwiazdowego podczas przelotu sondy, najprawdopodobniej musiał zostać pozostawiony przez cząsteczkę poruszającą się tak szybko – z prędkością ponad15 km/s — że aż wyparowała. Woluntariusze zdołali powiązać te ślady z innymi śladami 29 cząstek, które musiały zostać zostać zrzucone z sondy do jej kolektorów.

Cztery kolejne cząstki znaleziono w folii aluminiowej pomiędzy płytkami kolektora. Choć folia ta nie była pierwotnie przeznaczona na powierzchnię zbierającą pył, międzynarodowy zespół naukowcy kierowany przez fizyka Rhonda Strouda z Naval Research Laboratory przeszukał ją i znalazł cztery zagłębienia wyłożone materiałem składającym się z pierwiastków pasujących do profilu pyłu międzygwiazdowego. Trzy z tych czterech cząstek, o rozmiarach kilku dziesiątych części mikrometra, zawierały związki siarki, jakie niektórzy astronomowie uważają za nigdy nie występujące w takim pyle. Zespół planuje kontynuować dokładne badania pozostałych 95 procent folii i ewentualnie znaleźć wystarczające ilości nowych cząstek, mogące przyczynić się do lepszego zrozumienia różnorodności i pochodzenia pyłu międzygwiazdowego.

Pył tego typu produkują przede wszystkim supernowe, czerwone olbrzymy i inne silnie wyewoluowane gwiazdy. To one również generują pierwiastki ciężkie, w tym węgiel, azot i tlen niezbędny do życia. Dwie z nowo odkrytych cząstek, które nazwano Orion i Hylabrook, przejdą dalsze badania w celu ustalenia zawartości izotopów tlenu w ich składzie. Jeśli zostałyby one znalezione, będzie to jeszcze silniejszy dowód na „pozasłoneczne” pochodzenie zebranych cząstek pyłu.

Więcej na ten temat: Frank, David; Zolensky, Michael E. i Le, Loan, Olivine in terminal particles of Stardust aerogel tracks and analogous grains in chondrite matrix
Westphal, Andrew et al., Final reports of the Stardust Interstellar Preliminary Examination.
Źródło: Elżbieta Kuligowska | astronomy.com
http://orion.pta.edu.pl/odkrycie-pierws ... ch-czastek
Największym tworem znalezionym w zebranym przez sondę Stardust pyle międzygwiezdnym była ta 35 - mikronowa dziura wyprodukowana pył podróżujący tak szybko, że został odparowany po zderzeniu z sondą. Pozostałe dwa prawdopodobne ziarna pyłu międzygwiazdowego musiały podróżować wolniej, przez co zachowały się w formie nienaruszonej po miękkim lądowaniu w warstwie aerożelu.
Źródło: UC Berkeley/Andrew Westphal

_________________
Wszechświat to wszystko, co mam i lubię.

Niebo w pierwszym tygodniu października 2014 roku
Początek tegorocznej jesieni jest wyjątkowo ciepły i pogodny, a dzięki temu warunki atmosferyczne sprzyjają obserwacjom astronomicznym. Księżyc oddala się powoli od Słońca i w środę 1 października przejdzie przez I kwadrę. Wcześniej, bo już w poniedziałek 29 września minie Marsa, zaś w niedzielę 5 października - Neptuna. Wieczorem można obserwować jeszcze planety Saturn i Uran oraz słabnącą kometę Jacquesa, natomiast w drugiej połowie nocy - planetę Jowisz, która wschodzi już 5 godzin przed Słońcem.

Na wieczornym niebie, nieco ponad godzinę po zmierzchu wyraźnie jest już widoczny Księżyc, który jest już daleko od Słońca i na początku tygodnia miał fazę 28%. W następnych dniach faza Księżyca będzie rosła i będzie on coraz bardziej dominował najpierw na wieczornym, a później na nocnym niebie. W poprzedni weekend Księżyc minął Saturna, natomiast w poniedziałek 29 września Księżyc znalazł się w bardzo ciekawej konfiguracji z innymi jasnymi ciałami niebiańskimi. Około 19:30 Srebrny Glob znajdował się niecałe 5° na północ od Czerwonej Planety i jednocześnie prawie 20° na wschód od Saturna. Dodatkowo około 3° na południe od Marsa znajdował się Antares, czyli najjaśniejsza gwiazda Skorpiona. Z trójki obiektów gwiazdowych najjaśniejszy jest Saturn, którego jasność obserwowana to +0,6 wielkości gwiazdowej, drugi w kolejności jest Mars z jasnością +0,8 magnitudo, a najsłabszy Antares świeci z jasnością obserwowaną +1 magnitudo. Jednak poza Księżycem, który znajdował się na wysokości 10° i był łatwo dostrzegalny, wszystkie pozostałe ciała niebiańskie były trudne do dostrzeżenia na jasnym jeszcze niebie, ponieważ ich wysokość nad horyzontem nie przekraczała 7°.

Po minięciu Marsa i Antaresa Księżyc powędruje przez gwiazdozbiór Wężownika do gwiazdozbioru Strzelca. W pierwszych dwóch dniach października Srebrny Glob będzie przechodził przez środkowe i wschodnie obszary Strzelca, mijając m.in. drugą co do jasności gwiazdę tej konstelacji Nunki. W środę 1 października wieczorem tarcza naturalnego satelity Ziemi będzie miała fazę 49% (I kwadra przypada tej nocy o godzinie 21:33), natomiast dobę później - 60%. W środę Księżyc będzie się znajdował około 9° na północny zachód od Nunki, natomiast w czwartek - prawie 12° na północny wschód.

Dużo wyżej na niebie świeci kometa C/2014 E2 (Jacques), która przez cały tydzień będzie wędrowała przez gwiazdozbiór Orła. Na początku tygodnia kometa znajdowała się mniej niż 2,5 stopnia na południowy wschód od gwiazdy Deneb el Okab, czyli jednej z jaśniejszych gwiazd w Orle, świecącej z jasnością +3 magnitudo i oznaczanej na mapach nieba grecką literą ζ. W następnych dniach kometa powędruje prawie dokładnie na południe i pod koniec tygodnia będzie znajdowała się w odległości prawie 5,5 stopnia od wspomnianej gwiazdy.

Kometa coraz bardziej oddala się od Ziemi i od Słońca, przez co coraz bardziej słabnie. Obecnie ma jasność ocenianą na około 7,5 magnitudo, zatem do jej obserwacji potrzebny jest raczej teleskop, ponieważ podana jasność, to jest jasność sumaryczna komety, z całej zajmowanej przez nią powierzchni, a nie punktowa, jak to jest w przypadku gwiazd i planet. Godzinę po zachodzie Słońca znajduje się ona na wysokości ponad 45° nad południowym widnokręgiem, ale jest wtedy zbyt jasno, aby ją dostrzec, ale na szczęście nie trzeba czekać długo na poprawienie się warunków widoczności komety, ponieważ już około godziny 20:00 zapada noc astronomiczna. Początkowo kometa będzie widoczna dobrze (jej odnalezienie ułatwi bliskie sąsiedztwo jasnej gwiazdy), ale pod koniec tygodnia zacznie przeszkadzać Księżyc, którego faza urośnie do tego czasu do 90%.

Animacja pokazuje położenie Księżyca, planet Mars i Saturn oraz komety Jacquesa (C/2014 E2) w pierwszym tygodniu października 2014 roku.
W drugiej części tygodnia bardzo jasny i świecący przez większą część nocy Księżyc odwiedzi gwiazdozbiory Koziorożca i Wodnika. W Wodniku przebywa planeta Neptun, którą Srebrny Glob odwiedzi w niedzielę 5 października. Natomiast w przyszłym tygodniu jeszcze jaśniejszy Księżyc minie Urana.

W piątek 3 października Księżyc będzie świecił kilka stopni na wschód od jasnych gwiazd Koziorożca Algedi (α Cap, 3,5 mag) i Dabih (β Cap, 3,1 mag). W momencie zachodu Słońca Księżyc będzie miał fazę 71% i będzie się znajdował prawie półtora stopnia na wschód od gwiazdy Dabih i jednocześnie 3° na południowy wschód od gwiazdy Algedi. W następnych godzinach Srebrny Glob będzie przesuwał się na północny wschód i o godzinie podanej na mapce od gwiazdy α Capricorni oddali się już na 4°, zaś od β Capricorni - na 3°. Więcej szczęścia będą mieli mieszkańcy sporej części Azji, którzy będą mogli obserwować zakrycie gwiazdy Dabih przez Księżyc.

Dobę później tarcza naturalnego satelity Ziemi zwiększy swoją fazę do 82% i przejdzie między gwiazdą Sad al Suud, czyli gwiazdę Wodnika, oznaczaną na mapach nieba grecką literą β, a parą gwiazd Deneb Algedi - Nashira z gwiazdozbioru Koziorożca. O godzinie podanej na mapce od pierwszej z wymienionych gwiazd Księżyc będzie oddalony o niewiele ponad 5°, natomiast od gwiazd Koziorożca - o 6,5 stopnia. Jednak tej nocy Księżyc będzie świecił już bardzo jasno o wszystkie trzy gwiazdy będą ginąć w jego blasku, choć powinny przebijać się przez księżycową poświatę.

Ostatni dzień tego tygodnia Srebrny Glob spędzi w gwiazdozbiorze Wodnika, a jego faza urośnie już do ponad 90%. Przed północą w nocy z niedzieli 5 października na poniedziałek 6 października około 4° prawie dokładnie pod Księżycem będzie znajdował się Neptun. Jednak ze względu na tak bliskie sąsiedztwo i bardzo dużą fazę Księżyca nie będzie to dobry czas do obserwowania tej planety, ponieważ bardzo trudno będzie wyłowić Neptuna z powodowanej obecnością Księżyca łuny na niebie. Ostatni z gazowych olbrzymów Układu Słonecznego świeci obecnie z jasnością +7,8 magnitudo i wciąż jeszcze porusza się ruchem wstecznym (będzie tak robił do połowy listopada br.) i schodzi już z linii łączącej gwiazdy 58 i σ Aquarii.

W niedzielę 5 października Księżyc będzie oddalony od Urana o mniej więcej 38°, dzięki czemu tej nocy prawdopodobnie tę planetę da się obserwować, zwłaszcza, że Uran zbliża się do przyszłotygodniowej opozycji (która przypada we wtorek 7 października) i świeci obecnie z jasnością +5,7 wielkości gwiazdowej, czyli ponad 6 razy jaśniej od Neptuna. Uran także porusza się ruchem wstecznym, jednak dalej tworzy trójkąt równoramienny z gwiazdami δ i ε Ryb, ale tym razem podstawa trójkąta łączy Urana z gwiazdą δ Psc, a nie gwiazdy Ryb, jak to było niedawno. Powoli Uran zaczyna tworzyć trójkąt prostokątny z wymienionymi gwiazdami, z kątem prostym przy pierwszej z wymienionych gwiazd. W tym tygodniu Urana od gwiazdy δ Psc dzieli niecałe 3°, zaś od ε - około 3,5 stopnia. Taka sama jest odległość między oboma wspominanymi w tym akapicie gwiazdami.
Bardzo dobrze już widoczny jest Jowisz. Największa planeta Układu Słonecznego wschodzi już grubo przed godziną 2 w nocy, a o świcie znajduje się już na wysokości ponad 45° nad południowo-wschodnim widnokręgiem. W przeciwieństwie do Urana i Neptuna do opozycji Jowisza jest jeszcze daleko i planeta porusza się ruchem prostym (czyli z zachodu na wschód). Jowisz powoli oddala się od znanej, widocznej na ciemnym niebie gołym okiem gromady M44 (w tym tygodniu odległość ta urośnie do ponad 9°) i jednocześnie zbliża się do najjaśniejszego w Lwie Regulusa (w tym tygodniu odległość między tymi ciałami niebiańskimi będzie wynosić 14°). Planeta zaczyna już wyraźniej zwiększać swoje rozmiary i blask. W niedzielę 5 października Jowisz będzie świecił z jasnością -1,9 wielkości gwiazdowej, a jego tarcza będzie miała średnicę 34". Nawet przez lornetki można próbować dostrzec pasy na jowiszowej tarczy, a dla posiadaczy teleskopów nie powinno to sprawiać trudności.

W układzie księżyców galileuszowych Jowisza w tym tygodniu będzie można dostrzec następujące zjawiska:

29 września, godz. 1:50 - od wschodu Jowisza cienie Kalisto i Europy na tarczy planety(cień Kalisto blisko środka tarczy, cień Europy tuż przy wschodniej krawędzi tarczy),
29 września, godz. 3:34 - wejście Europy na tarczę Jowisza,
29 września, godz. 4:06 - zejście cienia Kalisto z tarczy Jowisza,
29 września, godz. 4:30 - zejście cienia Europy z tarczy Jowisza,
30 września, godz. 5:22 - wyjście Ganimedesa z cienia Jowisza (koniec zaćmienia),
30 września, godz. 5:48 - Ganimedes chowa się za tarczę Jowisza (początek zakrycia),
1 października, godz. 1:38 - wyjście Europy zza tarczy Jowisza (koniec zakrycia),
1 października, godz. 5:54 - wejście cienia Io na tarczę Jowisza,
2 października, godz. 3:02 - wejście Io w cień Jowisza (początek zaćmienia),
2 października, godz. 6:22 - wyjście Io zza tarczy Jowisza (koniec zakrycia),
3 października, godz. 1:39 - od wschodu Jowisza Io i jej cień na tarczy planety,
3 października, godz. 2:42 - zejście cienia Io z tarczy Jowisza,
3 października, godz. 3:44 - zejście Io z tarczy Jowisza,
6 października, godz. 4:08 - wejście cienia Europy na tarczę Jowisza,
6 października, godz. 6:20 - wejście Europy na tarczę Jowisza.
Dodał: Ariel Majcher

_________________
Wszechświat to wszystko, co mam i lubię.